MECLİS ADAB, EDEB VE HİKMETLER
13- İyiliği Emretme ve
Kötülükten Alıkoymeyı Terketmenin Vebali
1. Hz. Ebu Bekr
- - (-)
23352- Kays (b. Ebi
Hazım) bildiriyor: Hz. Ebu Bekr bir konuşma yapmak üzere kalktı. Allah'a hamdu
senada bulunduktan sonra şöyle dedi: "Ey insanlar! ''Ey iman edenler! Siz
kendinizi düzeltin. Siz doğru yolda olursanız, yoldan sapan kimse size zarar
veremez. Hepinizin dönüşü Allah'adır. O zaman Allah, size yaptıklarınızı haber
verecektir'' [Maide 105] ayetini hepiniz okuyorsunuz, ancak yanlış
yorumluyorsunuz. ResululIah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''İnsanlar
gördükleri kötülüğe engel olmadıkları zaman tümünü kapsayacak azaba maruz
kalmaları uzak değildir'' buyurduğunu işittim." Yine Ebu Bekr'in: "Ey
insanlar! Yalandan sakının! Zira yalan, imanın zıddıdır" dediğini işittim.
[Sahih]
Diğer tahric: Ebu Davud
(4338), İbn Mace (4005), Tirmizi (2168, 3057) ve Nesai, es-Sünenu'l-kübra'da
(11092) rivayet ettiler.
2. İbn Mes'ud
- - (-)
23353- Abdullah (b.
Mes'ud) der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
''İsrailoğulları günahlara daldıkları zaman tilimIeri bundan onları alıkoymak
istedi, ancak onları dinlemediler. Sonrasında tilimIeri onlarla birlikte aynı
meclislerde oturduları aynı çarşılarda bulundular ve aynı sofrada yiyip
içtiler. Sonunda Allah tümünün kalplerini bir kıldı. Hakka karşı isyanları ve
haddi aşmalarından dolayı da Hz. Davud ve İsa b. Meryem'in diliyle Allah onları
lanetledi. '' Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bunları söylerken bir
yere yaslanıp oturmuştu. Daha sonra doğrulup oturdu ve: "Canım elinde
olana yemin olsun ki, böylesi kişileri doğru yola getirmedikçe siz de kurtuluşa
eremezsiniz!" buyurdu.
[Hasen]
Diğer tahric: Tirmizi
(3048), Ebu Davud (4336) ve İbn Mace (4006) rivayet ettiler.
3. Cerir
- - (-)
23354 (1)- Münzir b.
Cerir'in, babasından bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Günah işleyen bir toplulukta onları bundan alıkoyacak ve buna
engelolacak birileri varken mani olmazsa Allah azabını tümüne birden
gönderir" veya: "Allah'ın azabına tümü maruz kalır" buyurmuştur.
[Hasen]
Diğer tahric: Bu kanalla
Taberani, el-Mu'cemu'l-kebir'de (2379) rivayet etti.
23355 (2)- Münzir b.
Cerir'in, babasından bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurmuştur: "Bir topluluk, içlerinde günah işleyenleri bundan
alıkoyma imkan ve güçleri varken buna man i olmadıkları zaman Allah'ın azabına
maruz kalırlar. ''
[Hasen]
23356 (3)- Ubeydullah b.
Cerir'in, babasından bildirdiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: ''Bir topluluk, içlerinde günah işleyenlerden sayıca çok ve daha
güçlü olmalarına rağmen buna engel olmuyorlarsa Allah'ın azabına tümü maruz
kalır. ''
[Hasen]
Diğer tahric: Ebu.
Davud, melahim 4/122 (4339) ve İbn Mace 2/1329 (4009) rivaFıer.
23357 (4)- Ubeydullah b.
Cerir'in, babasından bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurmuştur: ''Bir topluluk, içlerinde günah işleyenleri bundan alıkoyma
imkan ve güçleri varken buna mani olmadıkları zaman Allah'ın azabına tümü maruz
kalır. ''
[Hasen]
23358 (5)- Münzir b.
Cerir, babasından bildiriyor: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu ... " Sonrasında ravi bir önceki hadisin aynısını aktarır.
23360 (2)'de tekrar
edecektir.
23359 (6)- Ubeydullah b.
Cerir, babasından bildiriyor: "Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurdu ... " Sonrasında ravi aynısını aktarır.
23360 (2)'de tekrar
edecektir.
23360 (7)- Ubeydullah b.
Cerır, babasından bildiriyor: "Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurdu: ''Bir topluluk ... '' sonrasında ravi söz konusu hadisi aktarır.
23359 (6)'da tekrar
etmiştir.
23361 (8)- Ubeydullah b.
Cerır, babasından bildiriyor: "Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurdu ... " sonrasında ravi söz konusu hadisi aktarır.
[Hasen]
23357 (4)'te tekrar
etmiştir.
4. ümmü Seleme
- - (-)
23362 (1)- Münzir
es-Sevri bildiriyor: Hasan b. Muhammed bana: "Ensar'dan bir kadın bana bir
hadis rivayet etti. Ki şu an kadın henüz hayattadır ve istersen yanına
getirebilirim" deyince: "Hayır! Sen bana hadisi rivayet et"
karşılığını verdim. Bunun üzerine Hasan o kadından naklen şöyle aktardı:
ünunü Seleme'nin
yanındaydım. Bir ara Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) içeriye girdi ve
öfkeli gibiydi. Gömleğimin koluyla ona karşı gizlendim. ümmü Seleme'yle
anlayamadığım bir şeyler konuştu. Daha sonra ümmü Seleme'ye: "Ey
müminlerin annesi! Sanırım Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
öfkelenmişti" dediğimde: "Evet! Ne dediğini işittin mi?"
karşılığını verdi. Ona: "Ne dedi?" diye sorduğumda da şöyle dedi:
''Kötülük yeryüzünde yayılır da insanlar bundan geri durmazlarsa Allah
yeryüzüne azabını gönderir'' buyurdu. Ona: "Ey Allah'ın Resulü! İçlerinde
salih kişiler olsa da mı?" diye sorduğumda: ''Evet! içlerinde salih
kişiler olsa da! Diğer insanların maruz kaldığına onlar da maruz kalır. Daha sonra
ise Allah bu salih kişileri mağfiret ve rıdvanına ulaştırır -veya- rıdvan ve
mağfiretine ulaştırır'' karşılığını verdi."
[Hasen]
23363 (2)- ümmü Seleme
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in:
''ümmetimin içinde
günahlar yayıldığı zaman Allah'ın azabı tümünü içine alır'' buyurduğunu
işittim. Ona: "Ey Allah'ın Resulü! O zaman içlerinde salih kişiler de
olacak mı?" diye sorduğumda: ''Olacak'' karşılığını verdi. "Onların
durumu ne olacak?" diye sorduğumda da: ''İnsanIarın maruz kaldığına onlar
da maruz kalacak, sonra Allah'ın mağfireti ile rıdvanına ulaşacaklar'' buyurdu.
[Sahih]
Heysemi (12145) der ki:
"Hadisi Ahmed b. Hanbel iki ayrı isnadla rivayet etmiş olup birinin
ravileri Sahih'in ravileridirler,"
23364 (3)- Münzir
es-Sevri bildiriyor: Hasan b. Muhammed b. Ali bana:
"Ensar'dan bir
kadın bana bir hadis rivayet etti. Ki şu an kadın henüz hayattadır ve arzu
edersen yanına getirebilirim" deyince; "Hayır! Sen bana hadisi
bildir" karşılığını verdim. Bunun üzerine Hasan o kadından naklen şöyle
anlattı: ümmü Seleme'nin yanındaydım. Bir ara Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) içeriye girdi ve öfkeli gibiydi. Gömleğimin koluyla ona karşı
gizlendim. ümmü Seleme'yle anlayamadığım bir şeyler konuştu. Daha sonra ümmü
Seleme'ye: "Ey müminlerin annesi! Sanırım Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) öfkelenmişti" dediğimde: "Evet! Ne dediğini duydun mu?"
karşılığını verdi. Ona: "Ne dedi?" diye sorduğumda ise şöyle dedi:
''Kötülük yeryüzünde yayılır da insanlar bundan geri durmazlarsa Allah yeryüzüne
azabını gönderir'' buyurdu. Ona: "Ey Allah'ın Resulü! İçlerinde salih
kişiler olsa da mı?" diye sorduğumda: ''Evet! içlerinde salih kişiler olsa
da! Diğer insanların maruz kaldığına onlar da maruz kalır. Daha sonra ise Allah
bu salih kişileri rahmet ile mağfiretine ulaştırır -veya- rahmet ile
mağfiretine ulaştırır" karşılığını verdi.
[Hasen]
23520 (1)'de tekrar
edecektir.
5. Hz. Aişe
- - (-)
23365- Hz. Aişe
bildiriyor: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Kötülük yeryüzünde yayıldığı
zamanı Allah tüm yeryüzüne azabını gönderir" buyurdu. "Allah'a itaat
eden kişiler varken mi?" diye sorduğumda: ''Evet! Ancak bunlar da sonunda
Allah'ın rahmetine ulaşırlarlı karşılığını verdi.
[Zayıf]
Heysemi (12146) der ki:
"Bunu Ahmed b. Hanbel rivayet etmiş olup ravileri arasında ismi
zikredilmeyen bir kadın vardır."
6. Abdullah b. Amr
- - (-)
23366 (1)- Abdullalı b.
Amr der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "ümmetimin zalime
''Sen zalim birisin!'' demekten çekindiğini gördüğünüz zaman onlardan umut
kesilmiş demektir" buyurduğunu işittim. Yine: "ümmetimde yere geçirilme,
başka suretlere çevrilme ve taşlanmalar görülecektir" buyurdu.
[Hasen]
Diğer tahric: İbn Mace
(2/261) rivayet etti. Heysemi der ki: "Hadisi Ahmed b. Hanbel ve Bezzar
iki ayrı isnadla rivayet etmiş olup Bezzar Hı senetlerinden birinin ravileri, \
23367 (2)- Abdullah b.
Amr'ın bildirdiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "ümmetimin,
içlerinden zalim birine ''Sen zalim birisin!'' diyemediklerini gördüğün zaman
onlardan umut kesilmiş demektir" buyurmuştur.
[Hasen]
23368 (3)- Abdullah b.
Amr'ın bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"ümmetimin zalime ''Sen zalim birisin!'' demekten çekindiğini gördüğün
zaman onlardan umut kesilmiş demektir" buyurmuştur.
[Hasen]
Diğer tahric: Hakim,
Müstedrek'te (4/96) rivayet etti. Heysemi (12606) der ki: "Bu
hadislillerlU ve mevkuf olarak Ahmed rivayet etmiştir. Her iki senedin ravileri
de Sahih ravileridir."
7. Abdullah b. Amr
- - (-)
23369 (1)- Abdullah b.
Amr'ın bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: ''Ailah, yeryüzünden salih olan kullarını alıp geriye
Sahih'in ravileridirler.
Aynı şekilde Ahmed b. Hanbel'in ravileri de öyledir. Fakat asıl nüshada onunla
ilgili bir hata oluşmuş, bu yüzden onu zikretmedim." iyiliği tanımayıp
kötülüğü reddetmeyen işe yaramaz kişiler kalmadıkça kıyamet kopmaz.''
[Sahih]
Diğer tahric: Hakim,
Müstedrek'te (4/435) rivayet etti.
23370 (2)- Abdullah b.
Amr: "Allah, insanlar içinden salih olan kullarını alıp geriye iyiliği
tanımayıp kötülüğü reddetmeyen işe yaramaz kişiler kalmadıkça kıyamet
kopmaz" demiştir.
[Sahih]
8. İbn Abbas
- - (-)
23371- İbn Abbas'ın
bildirdiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
''Büyüklerimize saygı
göstermeyenı küçüklerimize merhamet etmeyen ve iyiliği emredip kötülüğe engel
olmayan bizden değildir'' buyurmuştur.
[Sahih]
Diğer tahric: İbn Hibban
(458) rivayet etti. Heysemi (12611) der ki: "Hadisi Ahmed rivayet
etmiştir. Ayrıca Bezzar ve kısaltarak Taberani de rivayet etmişlerdir. Taberani
şu ilaveyle hadisi vermiştir: "Bizim hakkımızı tanımayan kimse de bizden değildir."
Bezzar'ın iki isnadından birinde Kays b. er-Rebi' vardır ki Şu'be ile Sevri onu
güvenilir görürken, bu ikisinden başkası zayıf görmüştür. Kalan ravileri
güvenilir ravilerdir. Ahmed'in isnadında da Leys b. Ebi Süleym vardır ki
müdellis bir ravidir."
9. Nu'man b. Beşir
- - (-)
23372 (1)- Nu'man b.
Beşir'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: ''Allah'ın sınırları üzerinde duran ile o sınırların içine düşen
kimselerin durumu, bir gemiyi paylaşmak için kura çeken ve kimine geminin alt
tarafı, kimine de üst tarafı düşen kimseler gibidir. Geminin alt kısmında
bulunanlar susadıkları zaman su almak için hep üst taraftakilerin yanlarından
geçerlerdi. Aşağıya taşırken de üstte bulunanların üzerine dökülürdü. üst
tarafta bulunanlar: ''Su için yukarı çıkıp bize eziyet etmenize izin vermeyiz''
deyince, alttakiler: ''O zaman su için geminin alt tarafında bir delik açarız''
karşılığını verdiler. Eğer üst taraftakiler alttakilerin bunu yapmasına
engelolurlarsa hep birlikte kurtulurlar. Ancak bunu yapmalarına müsaade
ederlerse hep birlikte boğulurlar.''
[Sahih]
Diğer tahric: Buhari,
şirket (3/278) ve Tirmizi4/470 (2173, "hasen sahih") rivayet ettiler.
23373 (2)- Amir der ki:
Nu'man b. Beşir'in hutbe verirken kulaklarına doğru işaret ederek şöyle dediğini
işittim: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in şöyle buyurduğunu
işittim: "Allah'ın sınırları üzerinde duran ile o sınırların içine düşen
kimselerin durumu, bir gemiye binerken kimine geminin en kötü tarafı olan alt
tarafı, kimine de üst tarafı düşen kimseler gibidir. Geminin alt kısmında
bulunanlar susadıkları zaman su almak için hep üst taraftakilerin yanlarından
geçerlerdi. Aşağıya taşırken de üstte bulunanların üzerine dökülürdü. Bunun
üzerine aralarında: ''Geminin bize düşen bölümünde bir delik açsak da üst
taraftakileri artık rahatsız etmesek'' dediler. Eğer üst taraftakiler
alttakilerin bu istedikleri şeyi yapmalarına müsaade ederlerse hepsi birden
öleceklerdir. Fakat alttakilerin bunu yapmasına engelolurlarsa hep birlikte
kurtulurlar. ''
[Sahih]
23374 (3)- Nu'man b.
Beşir'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: ''Allah'ın sınırları üzerinde duran ile o sınırların içine düşen
kimselerin durumu şuna benzer ... '' Sonrasında ravi bir öncekinin aynısını
aktarır.
[Sahih]
23375 (4)- Nu'man b.
Beşir'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: ''Allah'ın sınırları üzerinde duran ile o sınırların içine düşen
kimselerin durumu şuna benzer ... '' Sonrasında ravi bir öncekinin aynısını
aktarır.
[Sahih]
23376 (5)- Nu'man b.
Beşir'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: "Allah'ın sınırları üzerinde duran ile o sınırların içine
düşen kimselerin durumu, bir gemiye binerken kura çeken ve kimine geminin en
kötü tarafı olan alt tarafı, kimine de üst tarafı düşen kimseler gibidir.
Geminin alt kısmında bulunanlar susadıkları zaman su almak için hep üst
taraftakilerin yanlarından geçer onları rahatsız ederlerdi. Bunun üzerine aralarında:
''Geminin bize düşen bölümünde bir delik açsak da üst taraftakileri artık
rahatsız etmeseb dediler. Eğer üst taraftakiler alttakilerin bu istedikleri
şeyi yapmalarına müsaade ederlerse hepsi birden öleceklerdir. Fakat
alttakilerin bunu yapmasına engel olurlarsa da hep birlikte kurtulurlar.''
[Sahih]
23377 (6)- Nu'man b.
Beşir'in bildirdiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: "Allah'ın sınırlarına tecavüz eden ile bunların üzerinde
duran kimselerin durumu bir gemiye binen üç kişinin durumuna benzer. Bunlardan
birine geminin en kötü ve bakımsız kısmı olan alt tarafı düşmüştür. (Su almak
için) üst tarafa çıkıp inmesi diğerlerini rahatsız edince biri: ''Kaldığı
bölümde bir delik açsın'' dedi. Bir diğeri de: ''Hayır, açmasın'' karşılığını
verdi. Şayet onun delik açmasına engelolunursa hem kendisi, hem de diğerleri
kurtulur. Delik açmasına müsaade ederlerse de hem kendisi, hem de diğerleri
ölür. ''
[Sahih]
10. Enes b. Malik
- - (-)
23378- Enes b. Malik der
ki: "Ey Allah'ın Resulü! İyiliği emredip kötülükten alıkoymayı ne zaman
bırakalım?" diye sorulunca, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
''İsrailoğullarının başına gelen şey sizin de başınıza geldiği, yani zina
yaşlılarınızda, mülk küçüklerinizde ve ilim en rezil kişilerinizde olduğu zaman
'' karşılığını verdi.
[Sahih]
Diğer tahric: İbn Mace
(4015), Tahavi, Şerh Müşkili'l-Asar'da (4/314) ve Ebu Nuaym, Hilye'de (5/185)
rivayet ettiler.
11. Adiy b. Amire
- - (-)
23379 (1)- Mücahid der
ki: Azatlılarımızdan birinin Adiy'den işittiğine göre Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: ''Allah bir kesimin yaptıkları yüzünden
geneli cezalandıracak değildir. Ancak bir toplum bir kötülük yapıldığını görür
ve ona engelolmaya güçleri yeterken engel olmazsa, işte o zaman bir kesimin
yaptıklarından dolayı geneli cezalandırır. ''
[Hasen]
Diğer tahric: Taberani,
M. el-Kebir'de 17/138 (343), İbnu'l-Mübarek, Zühd'de (s. 476, no. 1352) ve
Tahavi, Şerh Meani'l-Asar'da (1175) rivayet ettiler.
23380 (2)- Adiy b. Adiy
el-Kindi der ki: Azatlılarımızdan birinin dedemden bildirdiğine göre Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: ''Allah bir kesimin yaptıkları
yüzünden geneli cezalandıracak değildir ... '' Sonrasında ravi bir öncekinin
aynısını aktarır.
[Hasen]